Pusula Nasıl Dünyanın Kilidini Açtı?

Pusula en basit haliyle mıknatıslanmış bir metal parçasıdır ve Dünya'nın manyetik kutbuna doğru dönüyor. Ama aklımıza gelen ilk şey cep pusulası, tıpkı bir saat gibi elimizde tutabiliyoruz ve kuzeyi bulana kadar küçük iğnesinin dönüşünü izliyoruz. Manyetizm hala fizikçiler için oldukça gizemli bir konu ama bildiğimiz bir şey var ki o da pusulanın işe yarama sebebinin Dünya’nın dev bir mıknatıs olması. Bir pusula kullandığımızda sürekli dönen ve manyetik alan yaratan demir erimiş küresiyle, gezegenimizin merkeziyle iletişim halindeyiz. Masanın üstünde oynadığınız bir mıknatıs gibi kuzey ve güney kutbu var ve bu sebepten dolayı biz pusulaları kuzey yönümüzü bulmada kullanıyoruz. Bilinen en eski pusula M.Ö. Çin’den geliyor. Çinliler yerden çıkan metalin bir kısmının doğal olarak manyetik olduğunu fark ettiler sonra bu manyetik metali kepçe görünümüne soktular, pirinç bir düzleme koydular ve bu düzenek kuzeyi gösteriyordu. Feng Shui’yi geliştirmek üzere yaşam alanlarındaki enerji akışını en iyi şekle sokabilmek amacıyla kullanılmış görünüyor. . Daha taşınabilir versiyonlarını ilk benimseyenler muhtemelen denizcilerdi çünkü güneş nerede olursa olsun, yıldızların durumu ne olursa olsun, her zaman kuzeyi gösterebiliyorlardı. Belli bir zaman sonra Avrupalılar inovasyon yaparak pusula gülü şeklini yarattı. Temel olarak kuzey, güney, doğu ve batıyı gösteriyordu fakat bu durum yeni yönler bulmamızı sağladı kuzeybatı, güneydoğu gibi bu sayede ilk defa nereye gittiklerini biliyorlardı insanlar. Bu büyük bir şeydi sanırım ve aynı zamanda Avrupa biliminin yeniden dirilişinde de rol oynadı. Bunu Rönesans olarak biliyorsunuz bu dönemde çok sayıda yeni araç geliştirildi; teleskoptan, mikroskoba kadar ve Haritalar da pusulalar sayesinde daha iyi hale geldi çünkü hangi yönün nerede olduğunu anlamak çok fazla detay demekti bu da bir bakıma insanın dünyayla olan ilişkilerini değiştiriyordu. Haritası olan pusula adeta bir süper güç demekti. Dünya tarihi adına bildiğimiz hiçbir şey pusula olmadan gerçekleşemezdi; coğrafi keşifler çağı, Macella’nın dünyayı dolaşması hatta Dünya'nın yuvarlak olduğunu bilmemiz bile. Pusula tüm diğer eşyalara eklenebiliyor çünkü çok işlevsel bir nesne; çok araçlı kitinize eklenmiş olabilir, telefonunuza da, pusula her yerde çünkü Dünya üzerinde yolunuzu bulmanın asıl yolu. Pusula sayesinde keşfe çıkabilir, bir sonraki tepede, ufukta ne olduğunu görürsünüz ama evinizin yolunu da bulabilirsiniz.

-David Biello-Science curator,author (TEDx January 2020)

Cihan Ekmekçi tarafından Türkçe’ye çevrildi Figen Ergürbüz tarafından gözden geçirildi.

Yusuf Ceyhan tarafından yazıya geçirildi. | 03 Mart Perşembe| 02.14